Chłopi i ludowcy w polskim czynie zbrojnym

Opis

Warszawa 2023, s. 168.

Spis treści:

Przedmowa

Insurekcja Kościuszkowska

100-lecie polskiego czynu chłopskiego

Pozyskać lud dla Polski i odbudować Polskę dla ludu

Działalność niepodległościowa ludowców w I wojnie światowej

Nie dać zasnąć duszy narodu

Pierwszy rząd dzielnicowy- Polska Komisja Likwidacyjna

Marzenia o Polsce Ludowej

,,Żywią i Bronią,,

W hołdzie bohaterom

Bibliografia

Przedmowa:

Schyłek I Rzeczypospolitej to czasy pogarszania się sytuacji ludności chłopskiej. Związane było to z rozpowszechnianiem w kraju form zaostrzonego poddaństwa chłopów, przywiązania ich do ziemi, pozbawienia wolności osobistej i obłożenia wysoką normą pańszczyzny tygodniowej, która ograniczała aktywność ekonomiczną chłopów. Przy tym szlachta nie pozwoliła państwu na żadne przejawy interwencji w sprawy włościańskie. W ówczesnej strukturze Rzeczypospolitej, przy słabym mieszczaństwie, 700 tysięcy szlachty posiadało nieograniczone prawo życia i śmierci wobec 6-7 milionów chłopów. Ks. Stanisław Staszic pisał z przerażeniem o nędzarzach z kurnych chat, o tych wszystkich, którzy os świtu do nocy pracowali ma polu pana, by w niedziele napić się w pańskiej gorzelni wódki. Ciężkie i stale pogarszające się warunki położenia chłopów spowodowały nasilenie oporu na wsi. Celem, do którego chłopi świadomie zdążali, była walka o ziemię, o zniesienie pańszczyzny przez oczynszowanie. W tej walce wykorzystywana była droga procesów prawnych przed sądem referendarskim. Wystąpiło nasilenie składania suplik chłopskich w latyfundiach i dobrach kościelnych. Narastały lokalne wystąpienia zbrojne ludności chłopskiej, m.in.na terenie Kurpiów, Mazowsza i Podlasia. Jedną z form walki było zbiegostwo chłopów z Podlasia na Ruś Czerwoną i Podole. Największym wystąpieniem zbrojnym wsi było powstanie chłopskie w 1768r., pod dowództwem Iwana Gonty i Maksyma Żeleźniaka, zwane Koliwszczyzną. Odpowiedzią na ukraińskie powstanie były wystąpienia ludności wiejskiej na ziemiach polskich. Chociaż powstanie zostało krwawo stłumione, to do końca Rzeczypospolitej pamięć o nim utrzymała się w świadomości szlachty, wzbudzając w niej prawdziwy strach. Dla części postępowej opinii szlacheckiej stało się ono sygnałem wskazującym na konieczność poważnego zajęcia się sprawą chłopską i zreformowania stosunków panujących na wsi.(…)

fragment z Przedmowy J. Gmitruka