Franciszek Wilk 1914-1990. Biografia ludowca niezłomnego

Opis

Robert Witalec, Rzeszów-Warszawa 2015, s. 375 + foto.

Franciszka Wilka można zaliczyć do najwybitniejszych działaczy polskiego ruchu ludowego XX w. Jako polityk i publicysta był ważnym uczestnikiem emigracyjnego życia politycznego. Od początku aktywności społeczno-politycznej związany ze środowiskiem wiejskim, z którego się wywodził, działalność rozpoczął w II Rzeczypospolitej. Należał do lwowskich struktur Polskiej Akademickiej Młodzieży Ludowej, Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „Wici” i Stronnictwa Ludowego. Udział w organizacjach młodzieżowych przyspieszył jego dojrzewanie jako obywatela oraz przygotował go do pracy społecznej i politycznej. Do SL wstąpił w Brzeżanach w wieku 19 lat, zaraz po ukończeniu tamtejszego gimnazjum. Aktywną działalność w szeregach stronnictwa podjął zaś podczas studiów na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

Już w pierwszych latach aktywności politycznej Franciszek Wilk dał się poznać jako bezkompromisowy działacz ludowy i takim pozostał do końca życia. Za wierność swoim przekonaniom i nieugiętą postawę płacił wielokrotnie wysoką cenę. Podczas studiów w 1937 r. został aresztowany za udział w organizacji i przeprowadzeniu strajku chłopskiego w woj. tarnopolskim. W okresie II wojny światowej współorganizował konspirację ludową w ramach działającego w Małopolsce Wschodniej Rewolucyjnego Związku Niepodległości i Wolności. Aresztowany w lutym 1940 r., podczas przesłuchań w więzieniach NKWD zachował niezłomną postawę, nie obciążając żadnego z członków konspiracji. Dalsze koleje losów Wilka: łagry, działalność na Bliskim Wschodzie, a następnie w Wielkiej Brytanii, potwierdzają jego przywiązanie do wyznawanych idei i nieuleganie zmiennym okolicznościom.

Życie Franciszka Wilka może stanowić przykład awansu człowieka z ubogiej, wielodzietnej rodziny chłopskiej w trudnym okresie międzywojennym. Pochodzący z wioski w pow. łańcuckim, dzięki poważnemu podejściu do nauki oraz zaangażowaniu w działalność społeczną i polityczną zdobył wyższe wykształcenie i był zaliczany do czołowych działaczy lwowskiego ruchu ludowego. Na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii awansował do grona najważniejszych polityków emigracyjnego PSL, a z czasem został jego przywódcą. Kierując stronnictwem, doprowadził do wyjścia tego ugrupowania z izolacji politycznej, w jakiej znalazło się za prezesury Stanisława Mikołajczyka. W ten sposób stał się jednym z przywódców polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii, czego wyrazem było powierzenie mu funkcji przewodniczącego Rady Narodowej RP – emigracyjnego parlamentu. Biografia Wilka wpisuje się także w losy całej generacji obywateli polskich, których zawierucha wojenna rzuciła poza kraj ojczysty. Wilk, uwięziony w wieku 26 lat i wywieziony w głąb Związku Sowieckiego, większość dorosłego życia spędził na uchodźstwie. Do Polski już nie powrócił, doczekał natomiast zmian społeczno-ustrojowych i utworzenia pierwszego niekomunistycznego rządu Tadeusza Mazowieckiego.

Biografia niezłomnego ludowca, społecznika, wielkiego patrioty wypełnia lukę w historiografii i zachęca do podjęcia dalszych badań nad burzliwymi losami Polaków, a szczególnie ludowców w XX w.

Spis treści

Wstęp

I. Dzieciństwo i młodość.

1. Środowisko rodzinne i lata szkolne.

2. Czasy uniwersyteckie.

II. Działalność społeczna i polityczna w II Rzeczypospolitej.

1. Polska Akademicka Młodzież Ludowa.

2. Związek Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „ Wici”.

3. Stronnictwo Ludowe.

III. II wojna światowa.

1.W konspiracji lwowskiej.

2. Więzienia i łagry.

3. Urzędnik ambasady RP w Kujbyszewie.

4. Bliski Wschód.

5. Londyn -w II Radzie Narodowej i Stronnictwie Ludowym.

IV. Na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii – w cieniu Mikołajczyka.

1. Reprezentant polskich ludowców.

2. Prezes PSL w Wielkiej Brytanii.

3. Walka o utrzymanie całości struktur PSL w Wielkiej Brytanii.

4. Działalność w Porozumieniu Stronnictw Demokratycznych.

5. Polski Narodowy Komitet Demokratyczny.

6. Przedstawiciel Międzynarodowej Unii Chłopskiej w Londynie.

7. Członek naczelnych władz stronnictwa.

8. Konflikt z Mikołajczykiem.

9. W trosce o wizerunek PSL.

V. Prezes PSL na uchodźstwie.

1. Przejęcie kierownictwa w stronnictwie.

2. Zjednoczenie ruchu ludowego na emigracji.

3. Wprowadzenie PSL do obozu Zjednoczenia Narodowego.

4. Rozłam w emigracyjnym PSL.

5. Przewodniczący Rady Narodowej RP.

6. Spory w „polskim” Londynie.

7. Wobec opozycji i stanu wojennego w Polsce.

8. Działalność społeczna.

VI. Schyłek aktywności politycznej.

Zakończenie.

Bibliografia.

Wykaz skrótów.

Indeks osób.

Ilustracje.