Trzeba znać swoje miejsce w szeregu

Opis

Warszawa 2022, s. 262, nlb. 2.

Marcin Kula – historyk, z wykształcenia także socjolog. Emerytowany profesor Uniwersytetu Warszawskiego, obecnie profesor Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Przez wiele lat, wykładając, starał się zintegrować socjologię i historię w ramach socjologii historycznej.
W tym kierunku zmierza także niniejsza książka. Przychodzi ona po uprzednio opublikowanych przez autora pozycjach: Najpierw trzeba się urodzić i Ostatecznie trzeba umrzeć (obie w Wydawnictwach UW) oraz Trzeba pracować i produkować, Trzeba mieć pieniądze, Trzeba mieszkać, myć się i ubierać, Trzeba jeść, Trzeba wydorośleć, Trzeba zapanować nad przestrzenią, Trzeba oswoić własne miejsce (te z kolei w „Bibliotece Iberyjskiej”). Wszystkie one złożyły się na niedającą się skończyć serię Wykłady z socjologii historycznej. Ich tytuły są z pewnością słuszne – ale tylko Czytelnik może ocenić, czy treść ciekawa..

Obserwacja na temat hierarchii społecznej, jej wyrazów i siły jej przestrzegania nieraz możemy formułować z potocznego doświadczenia. Mówi się, że niektóre zawody i szczeble hierarchii zawodowej miewają cechy kastowe – aż do bycia można wyodrębnionymi środowiskami, ograniczającymi rekrutację z zewnątrz. Mówi się czasem o „duchu kastowym” (kasta oficerska, kasta sędziowska, kasta profesorska…). Za mojej pamięci mówiło się o niektórych posłach, że „słoma im z butów wychodzi” – co też sugerowało myślenie w kategoriach kastowych. Istnienie takiego ducha może zdradzać nie tylko odpowiedź w kwestii częstotliwości małżeństw jeszcze niedawno określonych jako „mezalians”, czy zewnętrznej rekrutacji nowych do grupy, ale choćby odpowiedź na pytanie ilu mieszkańców akademika bywało w prywatnych domach, jako zaproszeni, w Warszawie, czy w Krakowie – zwłaszcza gdy za PRL studenci częściej spotykali się w mieszkaniach niż dziś.

Porozmawiajmy o tej tematyce – jak już nieraz o innych zagadnieniach, poruszonych w moich poprzednich „wykładach z socjologii historycznej”. Spróbujemy odnieść socjologiczne pytania do tematyki historycznej.