Żółta Karczma

Żółta Karczma na Służewie jest budynkiem wolnostojącym usytuowanym na wzgórzu, którego stok od północy stanowi fragment skarpy mokotowskiej. Budynek o powierzchni ogólnej 270 m², wpisany został do rejestru zabytków pod nr 533 w dn. 9 XII 1971 r., zaś od 1984 r. jest siedzibą Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Żółta Karczma zbudowana została według projektu architekta włoskiego Franciszka Marii Lanciego. Przy tworzeniu Żółtej Karczmy konstruktor opierał się na wzorach zaczerpniętych z publikacji zagranicznych, nawiązujących głównie do form włoskich i angielskich willi podmiejskich. Dla wzbogacenia sylwety budynku zastosował rozczłonkowanie bryły oraz zróżnicowanie wysokości poszczególnych jego części. Przy niewielkich rozmiarach budynku istnieje duże zróżnicowanie bryły, które stworzyć miało wrażenie „narastania” budowli oraz malowniczego wkomponowania w krajobraz. Dominantę architektoniczną stanowi kwadratowa płasko nakryta wieża. Dekoracyjnym elementem są występujące przed lico ścian okapy dachów, podtrzymywane kroksztynami o delikatnym profilu. Wysunięty okap stwarza w elewacji efekty światłocieniowe.

Budynek powstał w poł. XIX w. z przeznaczeniem na oberżę zwaną „Belle-Vue”, czyli „Piękny widok”. Karczmy, znane już od czasów średniowiecza, mieściły się przeważnie przy głównych drogach dojazdowych; w miarę rozwoju ruchu podróżnego rozbudowywały się i miały charakter domów gościnnych służących dla wygody podróżnych, jak również dla zabawy gromady wiejskiej.

Żółta Karczma wybudowana została w związku z przeprowadzoną w 1850 r. budową drogi bitej łączącej Wilanów z Traktem Piaseczyńskim (dzisiejszą ul. Puławską). Działka nalezala do folwarku służewskiego (od XVIII w. własność Wilanowa), a Karczma była własnością rezydentów wilanowskich, od których dzierżawili ją szynkarze. Inwentarz z roku 1860 dokładnie wyszczególnia zasoby oberży i całej posesji. Na parterze najważniejszą rolę pełniła izba szynkowa, którą ogrzewał piec z białych kafli. Goście mieli do dyspozycji 5 stołów i 5 ław. Pokoje mieszkalne znajdowały się na piętrze. Na tyłach budynku umieszczono część gospodarczą, dwie stajenki, wozownię, kloakę, chlewek i studnię. Zbiór złożony z budynku karczmy i wozowni stanowił dziedziniec zamknięty murowanym ogrodzeniem, tworząc jeden zespół urbanistyczny. Zachodni fragment działki zajmował ogród owocowy. Piaszczysty grunt nie nadawał się na wyszukaną roślinność. Wiadomo tylko, że nieopodal karczmy rosły akacje, a drewnianą altanę zdobiła winorośl. Urządzeniem ogrodu zajmował się ogrodnik Zbraniecki z Morysina.

Karczma w Służewie będąca przydrożną oberżą wiejską nie wytrzymała konkurencji z powstałymi wcześniej karczmami na Wilanowie, Ursynowie, Wierzbnie. Z roku na rok traciła na znaczeniu i wynajmowana była na różne cele, m. in. od 1902 r. była siedzibą Towarzystwa Hodowli Psów Myśliwskich. W latach trzydziestych XX w. Konstanty Ildefons Gałczyński odwiedzał swojego przyjaciela – studenta filologii polskiej Japończyka Umedę, który tu mieszkał w zamian za stróżowanie fermy hodowlanej psów myśliwskich. W powstaniu warszawskim wieżyczka karczmy była punktem obserwacyjnym powstańców. Po II wojnie światowej zaniedbana i zrujnowana karczma była nazywana „Starą Wieżą”. Często zmieniający się lokatorzy posesji nie dbali o posiadłość.

Dopiero w 1966 r. zabudowania stały się posiadłość własnością skarbu państwa, w latach 80-tych Żółta Karczma drestaurowana została na siedzibę MHPRL. Zdjęcia Żółtej Karczmy do obejrzenia w Galerii!