Rękopiśmienne

Najstarszym eksponatem w tej grupie jest dokument z 1677 r. Jest to potwierdzenie przez króla Jana III Sobieskiego zmniejszenia powinności pańszczyźnianych kilku rodzinom chłopskim przez Jana Kazimierza za pomoc udzieloną w bitwie pod Zborowem w 1649 r. Z pisma tego dowiadujemy się o powinnościach chłopów pańszczyźnianych, o ich położeniu społecznym w połowie XVII wieku.Szczególnie cenne nie tylko dla badaczy historii wsi są dokumenty kupna – sprzedaży ziemi z XVIII i XIX wieku. Najstarszy w tym zespole dokument, datowany na 1748 r. zawarty przed Sądem Ławniczym Wójtowskim w Woli Świętosławskiej, dotyczy kupna – sprzedaży ziemi między małżonkami Wojnarów i Maczugów. Do niewątpliwie najciekawszych i najcenniejszych należą dokumenty Ostrołęckiej Komisji do Spraw Włościańskich dla wsi Grondy w sprawie ulg dla chłopów z dnia 29 kwietnia 1865 r. Zapiski sprzed lat dokumentują życie codzienne wsi, problemy jej mieszkańców, jak kupno i sprzedaż ziemi, kontrakty dzierżawne, „kwitacye” (pokwitowania spłaty z gruntów i budynków), spłaty długów, rezolucje, testamenty .

Wśród dokumentów notarialnych na wyróżnienie zasługują akty notarialne z 1914 r. o utworzeniu wydawniczej spółki komandytowej „I.Kosmowska i S-ka” w dniu 31 marca 1914 r. i odkupieniu od Maksymiliana Malinowskiego całego wydawnictwa „Zaranie” na własność wyżej wymienionej spółki z dnia 2 kwietnia 1914 r. oraz zobowiązanie się Malinowskiego do przejęcia obowiązków redaktora i kierownika literackiego tygodnika „Zaranie”.

W grupie dokumentów rękopiśmiennych uwagę zwracają zbiory:

W zespole rękopisów na szczególne zainteresowanie zasługuje „Pamiętnik z Syberii” Władysława Czubka. Pamiętnik spisany został roztworem hipermanganikum, w dwóch zeszycikach zszytych z różnego rodzaju karteczek (gładkich, w kratkę, starych raportów sklepowych), na których autor opisywał rzeczywistość, jakiej doświadczył (10 lutego 1940 r. 16-letni Władysław wraz z rodziną na zawsze opuścił Nastów k.Tarnopola udając się na „wolną zsyłkę” do Krasnojarskiego Kraju). W pamiętniku, liczącym 83 strony, autor opisał tułaczkę, ludzi z baraków, tajgę. Pisał o pogodzie, o stałym braku jedzenia i sposobach zdobywania go, o pracy. W pamiętniku, a w istocie dzienniku, autor nie formułował ocen, nie pisał o swoich odczuciach i dlatego rękopis ten jest autentycznym przekazem faktów.

Innym zbiorem wyróżniającym się w zespole rękopisów, są listy gratulacyjne do Waldemara Pawlaka z okazji jego nominacji 5 czerwca 1992 r. na stanowisko prezesa Rady Ministrów. W skład zbioru, liczącego 482 pozycje inwentarzowe, wchodzą listy, pisma, telegramy, faksy m.in. od prezydentów i premierów obcych państw przesłane za pośrednictwem ataszatów i ambasad, od naczelnych i terenowych organów władzy i administracji państwowej, od prezesów i zarządów terenowych Polskiego Stronnictwa Ludowego, osób prywatnych z kraju i z zagranicy i in. Na uwagę zasługują listy pisane przez prostych ludzi ze wsi i małych miasteczek. W listach przebija troska tych ludzi o Polskę i jej przyszłość.

Spośród zgromadzonych zbiorów rękopiśmiennych wymienić należy m.in.:

Zbiór materiałów pisanych uzupełniają rozkazy, meldunki, grypsy związane z działalnością chłopskich oddziałów zbrojnych z czasów okupacji hitlerowskiej. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują: odezwy Komendy Głównej BCh do żołnierzy z 1943 r. ; list okólny Komendy Głównej BCh do komend powiatowych z kwietnia 1943 r. odezwa-referat w sprawie scalenia „Chłostry” z AK z marca 1943 r. ; Świadectwo „Szarego” z ukończenia kursu Szkoły Podchorążych BCh ; książeczka do nabożeństwa zawierająca szyfry „Radiostacji 82” „Rocha” i in.

Na szczególne wyróżnienie zasługują zwłaszcza protokoły (księgi protokołów), kroniki działalności organizacji ludowych, młodzieżowych i gospodarczych na wsi, jak np.:

Zawarte w nich informacje przedstawiają działalność członków stronnictw i organizacji chłopskich, społeczno-gospodarczych, kół młodzieżowych. Informują o organizowaniu różnych konkursów, prelekcji, odczytów z zakresu oświaty, w tym zwłaszcza oświaty rolniczej, spółdzielczości, zakładaniu czytelni itp. To tylko niektóre przykłady pracy nad kształtowaniem mądrego, dobrego i światłego gospodarza.

Wśród eksponatów jednostkowych za unikatowy uznać trzeba m.in.: list adresowany do księżnej Ponińskiej z 1846 r , z którego dowiadujemy się „…o rewolucji już skończonej o milę od Tarnowa…”; egzemplarz pisma „Gacka Kuźnia” – redagowanego i wydawanego w formie rękopisu przez słuchaczy Wiejskiego Uniwersytetu Orkanowego w Gaci z 1938 roku ; zespół 52 nalepek okiennych Towarzystwa Szkoły Ludowej


; elementarz ścienny Konrada Pruszyńskiego „Promyka” z 1876 r. ; legitymację wydaną przez Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie w listopadzie 1918 r. z podpisami m.in. Tomasza Nocznickiego, Maksymiliana Malinowskiego, Błażeja Stolarskiego i szereg innych nie mniej wartościowych pod względem historycznym czy wystawienniczym.

0
    0
    Twój koszyk
    Twój koszyk jest pustyWróć do sklepu