81. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego – rola Adama Bienia i ruchu ludowego
Dziś upływa 81 lat od wybuchu Powstania Warszawskiego. W 2025 roku oddajemy hołd bohaterom stolicy i ich przywódcom, wśród których wyróżnia się Adam Bień (1899–1998), pseudonim „Walkowicz”. Wiciarz, ludowiec, prawnik, sędzia, w czasie II wojny światowej działacz konspiracyjnego ruchu ludowego „Roch”, przewodniczący Komisji Prawnej Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego, od 21 kwietnia 1943 r. I zastępca Delegata Rządu RP na Kraj, od maja 1944 r. minister w Krajowej Radzie Ministrów. Podczas powstania warszawskiego od 1 do 27 sierpnia kierował pracami Delegatury.
W pierwszych dniach powstania Adam Bień skupił się na ustanowieniu struktur cywilnych obok struktur wojskowych Armii Krajowej. Pod jego nadzorem funkcjonowały prowizoryczne sądy doraźne, które rozstrzygały przypadki rabunków czy przypadki naruszenia zasad porządku publicznego. Jednocześnie Bień koordynował pracę komisji aprowizacyjnych, które odpowiadały za dystrybucję żywności, leków i odzieży dla tysięcy cywilów przebywających w dzielnicach walczących.
W miarę przedłużania się walk do zadań ministra sprawiedliwości w strukturach cywilnych dołączyły kwestie prawnego ujęcia relacji między żołnierzami a ludnością cywilną. Bień prowadził także dokumentację zniszczeń i strat, która stanowiła cenny przyczynek i wsparcie dla późniejszych procesów odszkodowawczych oraz postępowań przeciwko zbrodniarzom wojennym. Wprowadzał sądy doraźne i dyscyplinarne dla żołnierzy WP oraz zakazywał użycia broni przeciwko cywilom bez wyroku sądu.
Warszawę Adam Bień opuścił po upadku powstania. Trafił do obozu internowanych w Ursusie, skąd udało mu się uciec. Po powstaniu odbudowywał struktury Delegatury i łączność z Londynem. W marcu 1945 r. razem z innymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego został podstępnie uprowadzony przez Rosjan, osadzony na moskiewskiej Łubiance, następnie sądzony w procesie 16-tu i skazany na 5 lat więzienia. Zwolniony w 1949 r. powrócił do Polski. Nie zezwolono mu na powrót do zawodu sędziego, nie chciano go też w polityce. Został adwokatem w Przasnyszu, a po przejściu na emeryturę powrócił do rodzinnej Ossali w pow. staszowskim. Napisał ważne dla historyków wspomnienia: Bóg wyżej, dom dalej (publikowane za granicą i w kraju) i Bóg wysoko – dom daleko. Więcej informacji zob. A. Indraszczyk, Adam Bień (1899-1998) – działalność społeczna i polityczna, MHPRL, Warszawa 2005.
