Warszawa 2024, s. 345.
Spis treści
WSTĘP • 9
ROZDZIAŁ I.
POSZUKIWANIE MITYCZNEGO BOGACTWA (I) • 13
Kultury amazońskie przed przybyciem Europejczyków • 13
Traktat z Tordesillas • 18
Początki eksploracji Amazonii • 26
Poszukiwanie El Dorado i La Caneli • 34
Gonzalo Pizarro, Francisco de Orellana i „odkrycie” Amazonki • 40
ROZDZIAŁ II.
POSZUKIWANIE
MITYCZNEGO BOGACTWA (II) • 53
Dalsza penetracja skrajnych rubieży Amazonii • 53
Entrada Pedro de Ursui do Amazonii i bunt Lope de Aguirre • 58
Kolejne hiszpańskie eksploracje Amazonii • 64
ROZDZIAŁ III.
HISZPAŃSKIE OSADNICTWO W AMAZONII • 71
Początki hiszpańskiej kolonizacji • 71
Quijos • 73
Yaguarzongo i Pacamoros • 79
Mocoa–Sucumbíos • 83
Regres • 88
ROZDZIAŁ IV.
PORTUGALCZYCY W AMAZONII • 95
Powstanie kolonii w Brazylii • 95
Intruzi nad Amazonką • 98
Francuska kolonia São Luís • 104
Założenie Belém i bunt Tupinambás • 108
ROZDZIAŁ V.
WALKA O AMAZONIĘ • 113
Amazon Company • 113
Portugalska kontrofensywa • 117
Powrót intruzów • 121
Ostateczne wydalenie obcych osadników • 125
ROZDZIAŁ VI.
ROZWÓJ ESTADO DO MARANHÃO E
GRÃO-PARÁ • 131
Portugalskie instytucje kolonialne • 131
Ponowne odkrycie Amazonki • 138
Przybycie zakonów misyjnych • 143
Jezuici nad Amazonką • 146
ROZDZIAŁ VII.
AMAZONIA PORTUGALSKA W XVII WIEKU • 153
Bunt z 1661 roku • 153
Resgates • 156
Gospodarka • 167
Bunt Beckmana • 170
ROZDZIAŁ VIII.
JEZUICI W PROWINCJI MAYNAS (I) • 177
Pierwsze misje hiszpańskie • 177
Misje jezuickie w Maynas • 181
Brat Samuel Fritz • 187
Wzrost napięcia na pograniczu • 192
ROZDZIAŁ IX.
JEZUICI W PROWINCJI MAYNAS (II) • 199
Konflikt hiszpańsko-portugalski o górny
bieg Amazonii • 199
Ostatnie lata jezuitów w Maynas • 207
Wypędzenie jezuitów i tego następstwa • 212
ROZDZIAŁ X.
INNE ZAKONY MISYJNE W AMAZONII • 217
Franciszkańskie misje w peruwiańskiej Amazonii • 217
Bunt Juana Santosa Atahualpy • 223
Misje franciszkańskie po wypędzeniu jezuitów • 229
Misje nad Putumayo i Caquetą • 231
ROZDZIAŁ XI.
EKSPANSJA PORTUGALSKA NA ZACHÓD (I) • 237
Amazonia portugalska w pierwszej
połowie XVIII wieku • 237
Powstanie Manaos • 241
Walka z Muras • 246
Kwestia pogranicza portugalsko-francuskiego • 249
ROZDZIAŁ XII.
EKSPANSJA PORTUGALSKA NA ZACHÓD (II) • 255
Karmelici • 255
Jezuici • 264
Portugalskie osadnictwo nad rzeką Madeirą • 270
Odkrycie Mato Grosso • 273
Powstanie kapitanatu Mato Grosso • 281
ROZDZIAŁ XIII.
AMAZONIA PORTUGALSKA W XVIII WIEKU • 289
Traktat madrycki • 289
Reformy markiza Pombala w Amazonii • 292
Kapitanat Rio Negro • 300
ROZDZIAŁ XIV.
SPORY PORTUGALSKO-HISZPAŃSKIE
O AMAZONIĘ • 307
Spór o Rio Branco • 307
Napięcia na pograniczu • 313
Traktat z San Ildefonso
i nieudana demarkacja granicy • 319
Bibliografia • 325
Żegluga po Amazonce i jej dopływach jest niesamowitym, trudnym do opisania doświadczeniem. Choć obecnie odbywa się to na w miarę wygodnych statkach, to trudności z nawigacją (i łatwość wpadnięcia na mieliznę) oraz czas podróży daje pewne wyobrażenie o osiągnięciach tych osób, które wcześniej przemieszczali się tymi samymi systemami rzecznymi. Amazonia jest jednocześnie przestrzenią, która stosunkowo późno została zasiedlona przez europejskich kolonizatorów. Leżąc w samym sercu Ameryki Południowej, pozostawała niegościnną i skrytą krainą, która zniechęcała do eksploracji, poza momentami, gdy wierzono, że można znaleźć tam bogactwo. Tam poszukiwano bowiem El Dorado, La Canela czy Paitití. Jednocześnie Amazonia skrywa fascynującą historię, którą starałem się opowiedzieć w dwóch tomach, składających się na jedną całość.
Niniejsza praca jest częścią szerszego projektu, współtworzonego z Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, pragnącego przybliżyć polskiemu Czytelnikowi historię zaniedbanego dotąd w polskiej literaturze regionu Karaibów. Do tej pory w niniejszej serii ukazały się szesnaście tytułów, m.in. Historia Trynidadu i Tobago, Historia wysp bezużytecznych, Historia Kuby, Historia Jamajki, Historia Florydy i Luizjany. Historia hiszpańskiego Nowego Meksyku, Kalifornii i Teksasu, Historia Antarktydy, Historia Patagonii (pełna lista wewnątrz książki).
Marcin Florian Gawrycki – profesor zatrudniony na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Autor publikacji poświęconych Ameryce Łacińskiej, między innymi Chrystus jada cuy. Latynoamerykańska sztuka kulinarna nie od kuchni (2014) oraz sześciotomowej serii Latynoamerykańskie koncepcje stosunków międzynarodowych (2015). Szczęśliwy tata małej Zosi i jeszcze mniejszej Helenki.