Aktualności
Udostępnij: Ikona Facebook

80. rocznica bitwy pod Wojdą – prelekcja dr. Janusza Gmitruka

?⚔️30 grudnia 1942 r. około godz. 6.30 rano stacjonujące koło Wojdy oddziały Batalionów Chłopskich zostały zaatakowane przez 350-osobowy batalion niemieckiej żandarmerii pod dowództwem kpt. Biskady’ego. W pięciogodzinnej walce nie udało się Biskady’emu zniszczyć sił partyzanckich.

Link do prelekcji:
https://fb.watch/hKuisTmcx8     CZĘŚĆ I
https://fb.watch/hKuNj4zoih      CZEŚĆ II

KALENDARIUM WYDARZEŃ NA ZAMOJSZCZYŹNIE
1942
12 listopada
Reichsführer SS Heinrich Himmler podpisał zarządzenie 17 C o tworzeniu pierwszego okręgu przesiedleńczego w Generalnym Gubernatorstwie. Była to decyzja o rozpoczęciu kolonizacji na Zamojszczyźnie.
27 listopada
Grupa dywersyjna AK pod dowództwem J. Turowskiego „Norberta”
spaliła część kolonii Udrycze przeznaczonej do kolonizacji.
28 listopada
O godz. 3.00 w nocy rozpoczęła się w regionie zamojskim „Ansidlungaktion”
– wielka niemiecka akcja wysiedleńczo-kolonizacyjna. Oddziały SS i policji niemieckiej otoczyły wsie gminy Skierbiszów. Nakazano ludności opuszczenie zagród w ciągu godziny. Wolno tylko było zabrać niewielki bagaż ręczny. Do ukrywających się strzelano, tych którzy nie mogli poruszać się zabijano na miejscu.
29 listopada
Komenda obwodu zamojskiego BC wydala rozkaz o przeciwstawieniu się „niemieckiemu barbarzyństwu”. Ogłoszono alarm podległych jednostek BCh, natychmiast powiadomiono komendę okręgu i KG BCh w Warszawie.
5 grudnia
Odeszły z Zamęścia 3 kolejowe transporty dzieci.
7 grudnia
Sprawa przesiedlenia na Zamojszczyźnie stała się tematyką kolejnych posiedzeń rządu Generalnego Gubernatorstwa.
8 grudnia
Przybył! do Zamościa komendant główny Batalionów Chłopskich Franciszek Kamiński „Zenon Trawiński”
w towarzystwie kom. okręgu lubelskiego Jana Barańskiego „Czarnego”. Na odbytej naradzie z udziałem komendantów 4 obwodów BCh i przewodniczących SL „Roch” z Zamojszczyzny – wydał rozkaz zbrojnego przeciwdziałania, podjęcia akcji odwetowych (spalenie 10 nasiedlonych wsi), gromadzenia środków do walki, doskonalenia form samoobrony.
10-11 grudnia
Pluton BCh Henryka Derweckiego „Sępa™ zaatakował świeżo zasiedloną wieś Nawóz. Zabito kilku kolonistów, spalono 55 gospodarstw.
11 grudnia
Niemiecka ekspedycja pacyfikacyjna złożona z oddziałów SS, policji i kolonistów niemieckich ze wsi Nawóz wymordowała 174 mieszkańców wsi Kitów nie związanej z ruchem oporu.
13 grudnia
OS BCh Roberta Aborowicza „Azji” zaatakował areszt gminny we wsi Krynice w pow. tomaszowskim i uwolnił 20 osób bez strat własnych.
17 grudnia
Wysiedlono 44 wsie, 12 tys. gospodarstw, ponad 50 tys. mieszkańców.
18 grudnia
Franciszek Kamiński przedłożył Centralnemu Kierownictwu Ruchu Ludowego szczegółowe sprawozdanie z sytuacji na Zamojszczyźnie oraz zapoznał z podjętymi decyzjami o kontrakcji i samoobronie. Postanowiono Zamojszczyźnie udzielić dodatkowej pomocy. Do kierowania działaniami na Zamojszczyźnie wysłano szefa OS w KG BCh por. Jerzego Mara-Meyera „Visa”.
21-31 grudnia
OS BCh „Azji”,”Głaza”, „Groma” uderzyły na wsie nasiedlone przez kolonistów. Spalono: Hutę Komorowska, Janówkę, Wierzbie, Lipsko, Nawóz i Złojec.
24 grudnia
Komendant obwodu tomaszowskiego Franciszek Bartłomowicz „Grzmot” na polecenie dowódcy „Oddziałów Ekspedycyjnych”, „Visa” ogłosił na terenie gmin: Tarnawatka, Krynice, Komar6w. Rachanie i Kotlice „stan
wojenny”. Rozpoczęto mobilizacje oddziałów BCh.
24 grudnia
Komendant Główny Armii Krajowej Stefan Rowecki „Grot” wydał rozkaz. r 77/42 o formach i taktyce walk w obronie Zamojszczyzny.
24 grudnia
Nadzwyczajna konferencja w Londynie z udziałem wicepremiera Stanisława
26 grudnia
W lesie Grabina k. Majdanu Sieleckiego w pow. tomaszowskim z udziałem władz SI. „Roch’ i BCh odbyła się przysięga utworzonej przez „Visa” I Kompanii Kadrowej BCh w sile 130 ludzi (3 plutony).
29 grudnia
Do stacjonującej w osadzie Wojda I Kompanii dołączył 37-osobowy oddział partyzancki im. Szczorsa złożony ze zbiegłych z niewoli jeńców radzieckich pod dowództwem kpt. Wasyla Wołodina.
30 grudnia
O godzinie 6.30 I Kompania Kadrowa BCh i oddział Wołodina stoczyli pierwszą na ziemiach polskich otwartą bitwę z 350-osobowym oddziałem żandarmerii i kolonistów dowodzonym przez kpt. Biskady’ego. Straty BCh wyniosły 6 zabitych i kilku rannych. Rosjanie mieli 2 zabitych i kilku rannych. Straty niemieckie były znacznie większe.
31 grudnia
wysadziły 4 mosty, wykolejono dwa pociągi, zerwano tory w 3 miejscach,
1943 r.
Styczeń
Memoriał CKRL do Delegata Rządu na Kraj w sprawie zorganizowania samoobrony ludności polskiej przeciw akcji wysiedleńczej.
1 stycznia
Oddział BCh Jana Kedry „Błyskawicy” stoczył z Niemcami walkę w lesie k. wsi Skrzypny Ostrów.
10 stycznia
Oddział partyzancki BCh Antoniego Wróbla „Burzy” i radziecki „Miszki Tatara” przeprowadził akcje na Liegenschaft w Niemstowie. Zarekwirowano żywność i przepędzono niemieckiego zarządcę.
15 stycznia
Oddział Stanisława Basaja „Rysia” stoczył walkę z żandarmeria niemiecka i policja ukraińska we wsi Tuchanie.
28 stycznia
OS BCh Roberta Aborowicza „Azji” i wspomagający go oddział Bronisława Krzeszowca „Gołębia” stoczyli walkę z oddziałem żandarmerii z posterunku w Rachaniach. Zginięto 4 żandarmów. Bechowcy mieli 2 zabitych i 4 rannych
28-29 stycznia
Niemcy w akcji odwetowej zamordowali w Dzierążni 62 osoby, w tym wiele kobiet i dzieci.
31 stycznia
Niemcy wstrzymali wysiedlenia na terenie powiatu zamojskiego i tomaszowskiego, kontynuowali tylko w hrubieszowskim przy wsparciu nacjonalistów ukraińskich. Zakończył si pierwszy etap powstania zamojskiego.
1 lutego
Bitwa pod Zaborecznem, gdzie do walki 2 1 zmotoryzowanym batalionem żandarmerii pod dowództwem mjr. Schwiegera stanęły 4 kompanie BCh pod dowództwem mir. F. Bartlomowieza „Grzmota”. Rozpoczęła ona nowy etap
obrony Zamojszczyzny. W całodniowej bitwie oddziały BCh zadały znaczne straty Niemcom pry minimalnych własnych. Doceniając powagę sytuacji – „Sonderaktion”.
2 lutego
Doszło do boju pod Różą, gdzie Niemcy zaatakowali punkt sanitarny Zielonego Krzyża. 5 kompania BCh Stanisława Ligenzy „Groma” stoczyła walkę z Niemcami osłaniając wycofujące się grupy. Zginęło w ciągu
dwóch walk 10 partyzantów i jedna sanitariuszka. 4 kompania BCh Stanisława Burskiego „Burdy” punktu sanitarnego w R6zy i przebiła się przez okrążenie.
3-12 lutego
Na teren działań partyzanckich kom. obw. BCh Biłgoraj Jan Grygiel „Orzeł” skierował 200-osobowy oddział w celu odciążenia walczących oddziałów BCh. Do ataku na jednostki „Sonderaktion” przystąpiły także
oddziały BCh Józefa Mazura „Skrzypika”, Antoniego Wróbla „Burzy” i pluton Michała Myszki „Jawora”.
7 lutego
Jerzy Mara-Meyer „Vis” melduje do KG BCh, i2 podporządkowany mu oddział radziecki kpt. Wasyla Wołodina znajduje się w jego dyspozycji gotowy do dalszej akcji samoobrony.
12 lutego
Wysiedlenia w zasadzie wygasły (w marcu wysiedlono jeszcze dwie wsie 7 pow. hrubieszowskiego). Drugi etap powstania zamojskiego zakończył się pełnym sukcesem, ale najtragiczniejszy okres dziejów ludności Zamojszczyzny nastąpił latem 1943 r.

 

MHPRL 18928 – Obraz „ppłk. Franciszek Bartłomowicz bohater Zaboreczna”, Maciej Milewski, 2021

 

MHPRL 14366 – Obraz „Walki pod Wojdą” z cyklu „Powstanie Zamojskie – tryptyk”, Maciej Milewski i Andrzej Tryzno, 2010

 

MHPRL 14641 – Obraz „Walki pod Różą” z cyklu „Powstanie Zamojskie – tryptyk”, Maciej Milewski i Andrzej Tryzno, 2010

 

MHPRL 14255 – Obraz „Z walki pod Zaborecznem”., Maciej Milewski, 2009

 

MHPRL 14081 – Obraz „Bitwa pod Zaborecznem – studium” z cyklu „Powstanie Zamojskie – tryptyk”, Maciej Milewski i Andrzej Tryzno, 2009

0
    0
    Twój koszyk
    Twój koszyk jest pustyWróć do sklepu